Europako Parlamentua

Europako Parlamentua Europar Batasuna osatzen duten 7 erakundeetako bat da, Europako Batzordearekin, Europar Batasuneko Kontseiluarekin, Europako Kontseiluarekin, Europako Banku Zentralarekin, Europako Kontuen Auzitegiarekin eta Europar Batasuneko Justizia Auzitegiarekin batera.

Boto zuzenez aukeratutako munduko batzar parlamentario multinazional bakarra da.

Europar Batasuneko herritarrak ordezkatzeko erakundea da, Batasuneko legegintza-prozesuan herritarren interesak ordezkatzen dituena eta beste erakunde batzuen funtzionamendu demokratikoa bermatzen duena.

Europar Batasuneko Kontseiluarekin batera, legegintza- eta aurrekontu-eginkizunak betetzen ditu, bai eta kontrol politikoko eta aholkularitzako eginkizunak ere. Horien artean, hauek nabarmentzen dira:

• Kontseiluarekin batera, legeria formulatu eta onartzen du Batasunean, bere eskumenen barruan (Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuko 2. artikulutik 6.era)
• Gai politiko, ekonomiko eta sozial garrantzitsuak jorratzen dituzte, eta Batasunaren balioak defendatzen dituzte.
• Batasunaren aurrekontua onartzen du, Kontseiluarekin batera.
• Europako Batzordeko lehendakaria aukeratzen du, eta haren komisarioak izendatzen ditu.

Europako Parlamenturako Hauteskundeen erregulazioa 1976ko Aktan eta ondorengo aldaketetan jasota dago.

Xedapen horretan ezartzen denez, agintari nazional eskudun bakoitzak deituko ditu. Hala, Espainiako kasuan, Errege Dekretuak deitu ditu.

Hauteskunde hauek arautzen dituen hauteskunde-prozedura Hauteskunde Araubide Orokorrari buruzko ekainaren 19ko 5/1985 Lege Organikoaren VI. tituluan (210. artikulua eta hurrengoak) jasota dago.

1979tik aurrera, diputatuak zuzeneko sufragio unibertsalaren bidez aukeratzen dira, bost urterako. Azken hauteskundeak 2019ko maiatzean izan ziren.

Prozedura Batasuneko estatu kide bakoitzaren barne-arauen arabera arautzen da, bere lege eta hauteskunde-ohituren arabera, eta proportzionaltasunaren, gizonen eta emakumeen arteko berdintasunaren eta boto sekretuaren printzipioen arabera arautzen da.

Bestalde, lurraldea hauteskunde-barrutitan zatitzeko edo hauteskunde-barruti bakarra ezartzeko aukera ezartzen da, Espainiaren kasuan bezala.

Espainiak zerrenda itxien sistema erabiltzen du. Horrek esan nahi du botoa ematean ezin dela aldatu zerrendako hautagaien lehentasun-ordena.

Eserlekuen banaketa Europako Tratatuetan dago hitzartuta (Europar Batasunaren Tratatua eta Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatua), ordezkaritza proportzional beherakorraren printzipioan oinarrituta: biztanle gehien duten herrialdeek biztanle gutxien dituzten herrialdeek baino eserleku gehiago dituzte. Herrialde batek ere ezin du 6 diputatu baino gutxiago izan, ezta 96 baino gehiago ere.

Tratatuen arabera, diputatuen gehieneko kopurua ezin izango da 751 baino handiagoa izan (750 diputatu gehi lehendakaria).

Erresuma Batua Batasunetik atera ondoren, eta 2023ko irailean Kontseilu Europarrak aldaketa demografikoen ondorioz eserleku-kopurua handitzeko erabakia hartu ondoren, Europako hauteskundeetan 720 eserleku izango dira.

Espainiari 61 diputatu dagozkio guztira, ordezkaritza-arau beherakor proportzionalaren arabera.

Espainian, hauteskunde-barrutia lurralde nazionala da, eta, beraz, barruti bakarra dago. Hautagaitzak aurkezten dituzten alderdi politikoek lurralde nazional osorako zerrenda bakar eta komunaren bidez egiten dute.

Dena den, hautagai-zerrendek eskatu ahal izango dute boto-paperaren hedapen-eremua Estatukoa baino txikiagoa izatea, izen, sigla eta sinbolo desberdinekin, eta zerrendetako hautagaiak aldatzea (Hauteskunde Araubide Orokorrari buruzko Lege Organikoaren 221. artikulua).

Europako Parlamenturako lehen hauteskundeak 1979an egin ziren, eta ordutik aurrera bost urtean behin. Bederatzi hauteskunde egin dira, eta ekainaren 9koak Europako Parlamentuaren hamargarrenak izango dira.

1986an Batasunean sartu ginenetik, Espainiak Europako Parlamenturako zortzi hauteskundetan parte hartu du, eta ekainaren 9koak, pate hartzen duen bederatzigarren hauteskundea izango da.

Diputatuak talde politikoetan banatzen dira, kidetasun politikoen arabera. Gaur egun 7 talde politikotan banatzen dira.

Talde bat eratzeko, 23 diputatu behar dira; talde bakoitzean estatu kideen laurdena egon behar da ordezkatuta, gutxienez. Debekatuta dago talde politiko bat baino gehiagoko kide izatea.

Europako Parlamenturako hauteskundeetan botoa emateko eta hautagai gisa aurkezteko gutxieneko adina estatuko legediak ezartzen du. Botoa emateko adina 18 urtekoa da estatu kide gehienetan, Grezian 17 urtekoa, eta Belgikan, Alemanian, Maltan eta Austrian 16 urtekoa.

Europako hauteskundeetan hautagai izateko behar den gutxieneko adina nabarmen aldatzen da, 18 eta 25 urte bitartekoa baita.

Bozketa bost estatu kidetan bakarrik da derrigorrezkoa: Belgika, Bulgaria Luxenburgo, Zipre eta Grezia. Bertan bozkatzeko legezko betebeharra erregistratuta ez dauden Batasuneko nazionalei eta herritarrei aplikatzen zaie.

1976ko irailaren 20ko Aktaren 10.2 artikuluaren arabera, Nazioko Gobernuak eskaintzen duen hautaketaren emaitzari buruzko behin-behineko informazioa ezin izango da eskaini hautesleek azken botoa eman duten estatu kideko hautestontziak itxi arte.

Batasunak 27 estatu kide ditu gaur egun: Alemania, Austria, Belgika, Bulgaria, Zipre, Kroazia, Danimarka, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Estonia, Finlandia, Frantzia, Grezia, Hungaria, Irlanda, Italia, Letonia, Lituania, Luxenburgo, Malta, Herbehereak, Polonia, Portugal, Txekiar Errepublika, Errumania eta Suedia.

Euroa (€) Batasuneko 27 herrialdeetako 20ren moneta ofiziala da. Euroaren eremua edo eurogunea deritzona osatzen duten herrialde horiek honako hauek dira: Alemania, Austria, Belgika, Zipre, Kroazia, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Estonia, Finlandia, Frantzia, Grezia, Irlanda, Italia, Letonia, Lituania, Luxenburgo, Malta, Herbehereak, Portugal.

EBko kide izan arren, Bulgaria, Danimarka, Hungaria, Polonia, Txekiar Errepublika, Errumania eta Suedia ez dira euroguneko kide.

Diru bakarra onartu duten EBko estatu kideek osatutako euro-eremua ez da estatikoa: Tratatuarekin bat etorriz, EBko estatu kide guztiek bertan sartu beharko dute beharrezko baldintzak bete ondoren, Danimarkak izan ezik. Izan ere, Danimarkak «borondatezko bazterketa» klausula bat negoziatu du, euro-eremutik kanpo mantentzeko.

Schengenland edo Schengen lurraldea Europar Batasuneko estatu batzuk hartzen dituen lurraldeari ematen zaion izena da. Estatu horiek eremu komun bat sortzea adostu dute, herrialde horien arteko mugak, segurtasuna, immigrazioa eta pertsonen joan-etorri askea ezabatzeko.

Gaur egun, honako herrialde hauek osatzen dute Schengen eremua:

Alemania, Austria, Belgika, Kroazia, Danimarka, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Estonia, Finlandia, Frantzia, Grezia, Hungaria, Italia, Letonia, Lituania, Luxenburgo, Malta, Herbehereak, Polonia, Portugal, Txekiar Errepublika eta Suedia. Gainera, Europar Batasunetik kanpo, Islandia, Liechtenstein, Norvegia eta Suitza ere badaude.

Europar Batasunaren oinarri diren ideiak 1950eko maiatzaren 9an azaldu ziren lehen aldiz, garai hartan Frantziako Kanpo Arazoetako ministro zen Robert Schumanek emandako hitzaldi batean. Horregatik, maiatzaren 9a funtsezko data da EBrentzat.

EB sinbolizatzen duen melodia Bederatzigarren Sinfoniatik dator, 1823an Beethovenek konposatua, 1785ean Schillerrek idatzitako “Alaitasunaren Oda” poemari musika jartzea erabaki zuenean.

Ereserkiak, Europar Batasuna ez ezik, Europa ere sinbolizatzen du zentzu zabalago batean. Schillerren “Alaitasunaren Oda” olerkiak gizakien arteko anaitasunaren ikuspegi idealista adierazten du, Beethovenek partekatzen zuen ikuspegia.

1972an, Europako Kontseiluak Beethovenen “Alaitasunaren Oda” gaia ereserki bihurtu zuen. 1985ean, EBko buruzagiek Europar Batasuneko ereserki ofizial gisa onartu zuten.

Gaur egun, Europako Parlamentuan 24 hizkuntza ofizial daude. Legebiltzarreko dokumentuak EBko hizkuntza ofizial guztietan argitaratzen dira, eta diputatuek nahiago duten hizkuntza ofizialean hitz egiteko eskubidea dute.

24 hizkuntza ofizialak hauek dira: alemana, bulgariera, txekiera, kroaziera, daniera, eslovakiera, esloveniera, espainiera, estoniera, finlandiera, frantsesa, grekera, hungariera, ingelesa, irlandera, italiera, letoniera, lituaniera, maltera, nederlandera, poloniera, portugesa, errumaniera eta suediera.

Europako Parlamentuak hiru lantoki ditu: Estrasburgo, Brusela eta Luxenburgo.

Estrasburgon hileroko osoko bilkuren aldi partzialak egiten dira, eta Legebiltzarraren egoitzatzat hartzen da.

Bruselan osoko bilkuren aldi partzialak eta gehigarriak garatzen dira, Parlamentuko batzordeez gain.

Luxenburgon Idazkaritza Nagusia eta bere zerbitzuak ezartzen dira, nahiz eta bertako funtzionario eta laguntzaile askok Bruselan lan egiten duten.

Europako Parlamenturako hauteskundeak osteguna eta igandea bitartean egin behar dira, eta herrialde bakoitzak data zehatza erabaki dezake, bere ohitura eta hauteskunde-arauen arabera. Hauteskunde hauetan epea 2024ko ekainaren 6tik 9ra bitartekoa da, Kontseiluak 2023ko maiatzaren 22ko hauteskundeen datei buruz egindako adierazpenaren arabera.